Η Κτηνιατρική & Ο Ρόλος Του Κτηνιάτρου

Ιστορική Αναδρομή Της Κτηνιατρικής Επιστήμης

Μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα, η κτηνιατρική επιστήμη, εστιάζει περισσότερο στα ιπποειδή, κυρίως για την κάλυψη αναγκών του στρατού. Μόλις στις αρχές του 20ου αιώνα, αρχίζει να γίνεται αντιληπτή η σημασία του ελέγχου των τροφίμων.  Έτσι, σιγά – σιγά, προκύπτει η ανάγκη παροχής υπηρεσιών στα παραγωγικά ζώα (κυρίως βοοειδή). Ακόμη, κατά το δεύτερο μισό του 20ου αιώνα αναπτύσσεται όλο και περισσότερο ο κλάδος των ζώων συντροφιάς με αντίστοιχη στροφή της εκπαίδευσης/απασχόλησης προς τον τομέα αυτό. Σήμερα, οι αυξημένες απαιτήσεις της διατροφής του ραγδαία αυξανόμενου παγκόσμιου πληθυσμού, καθώς και η ανάγκη της διαρκούς αξιολόγησης της ποιότητας των τροφίμων, προκειμένου αυτά να είναι ασφαλή και κατάλληλα προς βρώση, προκαλούν την ανάγκη επανεξέτασης της κτηνιατρικής εκπαίδευσης, καθώς και της αντίστοιχης παροχής υπηρεσιών που έχει ως αποτέλεσμα τη ραγδαία ανάπτυξη του κλάδου των τροφίμων σε συνάρτηση με την κτηνιατρική επιστήμη.

Όπως γίνεται κατανοητό από τα παραπάνω, η κτηνιατρική επιστήμη αποτελεί μια βιολογική επιστήμη με πολλά αντικείμενα, η οποία χωρίζεται σε τρεις κύριες κατευθύνσεις:

• Ποιότητα και Ασφάλεια τροφίμων ζωικής προέλευσης και Δημόσια Υγεία
• Υγεία, ευζωία και εκτροφή των παραγωγικών ζώων (πρόβατα, αγελάδες, κοτόπουλα)
• Υγεία και ευζωία των ζώων συντροφιάς και των εξωτικών ζώων (κυρίως σκύλος και γάτα, αλλά και άλογα, κουνέλια pets, χάμστερ, ωδικά πτηνά…)

Ασχολείται, επομένως, με την πρόληψη και θεραπεία των ασθενειών, που οφείλονται σε μικρόβια, ιούς, παράσιτα, τοξίνες, δηλητηριώδεις ουσίες κλπ., με την εκτροφή και αναπαραγωγή των ζώων με σκοπό την παραγωγή προϊόντων, που προέρχονται από αυτά, όπως το κρέας, το γάλα, τα αβγά κ.α. Επιπλέον, μελετά την υγιεινή και την τεχνολογία παραγωγής  των τροφίμων ζωικής προέλευσης όπως το κρέας και τα κρεατοσκευάσματα προέλευσης (π.χ. αλλαντικά), το γάλα και τα γαλακτοκομικά προϊόντα (π.χ. τυριά), τα ψάρια κ.λπ. και, κατ’ επέκταση, ασχολείται με την ασφάλεια των προϊόντων ζωικής προέλευσης και την προστασία της Δημόσιας Υγείας. Η διακίνηση και η σφαγή των ζώων, τα συστήματα διασφάλισης ποιότητας σε όλες τις φάσεις της μεταποίησης και η βελτιστοποίηση των οργανοληπτικών ιδιοτήτων και φυσικοχημικών παραμέτρων των προϊόντων είναι βασικοί πυλώνες της κτηνιατρικής επιστήμης. Στο πλαίσιο αυτό, η κτηνιατρική αποτελεί μια απόλυτα ανθρωποκεντρική επιστήμη. Πρόκειται επομένως για μία επιστήμη, η οποία έχει συμβάλει σημαντικά στην προστασία της υγείας των ζώων, αλλά και των ανθρώπων. Η ασφάλεια των τροφίμων και η πρόληψη των ζωοανθρωπονόσων αποτελούν κυρίαρχους επιστημονικούς κλάδους της κτηνιατρικής επιστήμης, υποστηρίζοντας έτσι την ευρωπαϊκή κατεύθυνση «Μια Ιατρική  -Μια Υγεία».

Οι σπουδές της κτηνιατρικής επιστήμης στην Κτηνιατρική Σχολή του Αριστοτέλειου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, όπως επίσης και του Πανεπιστημίου Θεσσαλίας, με έδρα την Καρδίτσα, είναι διάρκειας πέντε (5) ετών (δέκα εξάμηνα) και οδηγούν στη λήψη του πτυχίου του Κτηνιάτρου. Το Πτυχίο του Κτηνιάτρου από την Κτηνιατρική Σχολή αναγνωρίζεται ως ισότιμο πτυχίο μεταξύ των Κτηνιατρικών Σχολών της Ε.Ε.

Όσον αφορά στο δημόσιο τομέα, ένας κτηνίατρος μπορεί να απασχοληθεί στα εξής αντικείμενα:

α) Σε αγροτικά κτηνιατρεία για την επιθεώρηση του ζωικού κεφαλαίου όσον αφορά στην πρόληψη ασθενειών των παραγωγικών ζώων και τον έλεγχο των σφαγίων. Αυτές οι ενέργειες μπορεί να σχετίζονται με τα εξής:

• φυματινισμό βοοειδών,
• αιμοληψία βοοειδών για λεύκωση και βρουκέλλα,
• αιμοληψία θετικών βοοειδών στην φυματίωση για δοκιμή γ-ιντερφερόνης,
• αιμοληψία προβάτων για scrapie,
• δειγματοληψία εγκέφαλου θετικών στην scrapie στα σφαγεια,
• λήψη δειγμάτων γάλακτος για ΟΜΧ (Ολική Μικροβιακή Χλωρίδα) και σωματικά κύτταρα,
• έλεγχο χοιροτροφικών μονάδων και ενημέρωση για νόσους, όπως η αφρικανική πανώλη, δειγματοληψία περιττωμάτων ορνιθοτροφείων για σαλμονέλα
• έλεγχο και αδειοδότηση ιχθυοτροφείων πέστροφας,
• αιμοληψία ιπποειδών για τον ιό του Δυτικού Νείλου,
• νεκροψία και νεκροτομή ζώων για έλεγχο δηλητηρίασης μέσω των νεκροτομικών ευρημάτων,
• καταγραφή και αρχειοθέτηση στοιχείων εκτροφών παραγωγικών ζώων,
• έκδοση άδειας σφαγής,
• έλεγχο λειτουργίας κρεοπωλείων

και πολλές άλλες αντίστοιχες δραστηριότητες.

β) Σε εργαστήρια του Δημοσίου για τον έλεγχο των ζωοανθρωπονόσων  και την εφαρμογή των προγραμμάτων πρόληψης και εκρίζωσης διαφόρων νοσημάτων (π.χ. βρουκέλλα), όπως επίσης και για τον έλεγχο της κυκλοφορίας κτηνιατρικών φαρμακευτικών και ανοσολογικών προϊόντων

γ) Σε υπηρεσίες του Δημοσίου για τον έλεγχο της ποιότητας και της υγιεινής των τροφίμων ζωικής προέλευσης και των σημείων παραγωγής και επεξεργασίας τους (ΕΦΕΤ)

Όσον αφορά στον ιδιωτικό τομέα, ένας κτηνίατρος μπορεί να απασχοληθεί στα εξής αντικείμενα:
α) Σε ιδιωτικά κτηνιατρεία ή κτηνιατρικές κλινικές για την πρόληψη της υγείας, καθώς και για την περίθαλψη των ζώων συντροφιάς.
Όσον αφορά στον κλάδο των ζώων συντροφιάς, η κτηνιατρική επιστήμη πραγματεύεται την πρόληψη, τον έλεγχο, τη διάγνωση και τη θεραπεία ασθενειών, που επηρεάζουν την υγεία των ζώων συντροφιάς. Οι εξελίξεις στον τομέα της ιατρικής και οι απαιτήσεις της σύγχρονης κοινωνίας έχουν οδηγήσει σε πλήρη ανάπτυξη του κτηνιατρικού επαγγέλματος, βασισμένου στα πρότυπα της ανθρωποΐατρικής.
Πολύ μεγάλης σημασίας είναι η ανάπτυξη ασφαλών και αποτελεσματικών εμβολίων για την πρόληψη ποικίλων ασθενειών που απειλούν τα κατοικίδια ζώα. Μερικές από τις ασθένειες αυτές είναι οι εξής: Νόσος του Carre, λοιμώδης ηπατίτιδα, τύφος, λεπτοσπείρωση, ιός της λύσσας.

Αναλυτικότερα, οι καθημερινές πρακτικές ενός κτηνιάτρου ζώων συντροφιάς συνίστανται στα παρακάτω:

• Διάγνωση παθολογικών προβλημάτων των ζώων
• Εμβολιασμός για την πρόληψη ασθενειών
• Συνταγογράφηση φαρμακευτικής αγωγής για την αντιμετώπιση λοιμώξεων και διαφόρων άλλων παθήσεων
• Θεραπεία και περίδέση πληγών
• Αντιμετώπιση καταγμάτων
• Διενέργεια μικρών ή πολύπλοκων χειρουργικών επεμβάσεων (ανάλογα με την ειδίκευση του κάθε γιατρού)
• Συμβουλευτική στους ιδιοκτήτες για ζητήματα που αφορούν στη διατροφή των ζώων, στη συμπεριφορά και στην αναπαραγωγή τους
• Στείρωση (ωοθηκυστερεκτομή και ορχεκτομή σε αρσενικά και σε θηλυκά ζώα, αντίστοιχα)
• Εκτέλεση ευθανασίας, όταν αυτό έχει κριθεί απαραίτητο
• Παροχή προληπτικής φροντίδας για τη διατήρηση της υγείας των ζώων (αποπαρασίτωση, συμπληρώματα διατροφής)
• Ειδικές διαγνωστικές εξετάσεις όπως είναι η ακτινογραφία, το υπερηχογράφημα, εξέταση αίματος, ούρων και κοπράνων, που μπορεί να οδηγήσουν σε διάγνωση διαφόρων παθολογικών καταστάσεων

Η προσκόμιση ενός ζώου σε ένα κτηνιατρείο ή μία κτηνιατρική κλινική πρέπει να γίνεται πάντα με τη συνοδεία κάποιου ανθρώπου, ο οποίος τις περισσότερες φορές είναι ο ιδιοκτήτης του ζώου. Η έναρξη της διαδικασίας της εξέτασης γίνεται με τη λήψη ενός σύντομου ιστορικού, κάτι το οποίο απαιτεί την όσο το δυνατόν καλύτερη συνεργασία του ιδιοκτήτη. Μετά τη λήψη του ιστορικού, ακολουθεί γενική κλινική εξέταση, η οποία περιλαμβάνει επισκόπηση, ακρόαση καρδιάς και πνευμόνων με το στηθοσκόπιο, ψηλάφηση των καρδιακών παλμών, εξέταση αυτιών, λήψη θερμοκρασίας, επισκόπηση των βλεννογόνων. Ανάλογα με τα ευρήματα της γενικής κλινικής εξέτασης, αλλά και με τα στοιχεία, που έχουν συλλεχθεί από το ιστορικό, ο κτηνίατρος μπορεί να προχωρήσει σε πιο λεπτομερή εξέταση, π.χ. νευρολογική ή ορθοπαιδική ή οφθαλμολογική εξέταση, καθώς και σε περαιτέρω διαγνωστικές εξετάσεις (βλ. παραπάνω).

Σε αντίθεση με το ιατρείο ενός ανθρωπογιατρού που ασχολείται με ανθρώπους και το οποίο έχει κυρίως χώρους εξέτασης, το ιατρείο του κτηνιάτρου μοιάζει περισσότερο με νοσοκομείο, που διαθέτει ένα πλήρες φαρμακείο. Οι αίθουσες αναμονής διατίθενται συχνά με ξεχωριστούς χώρους για σκύλους, γάτες και άλλα ζώα.

Από πολλές απόψεις, ένας κτηνίατρος ζώων συντροφιάς, μπορεί να παρομοιαστεί με έναν παιδίατρο. Τα ζώα δεν έχουν τη δυνατότητα ομιλίας, όπως ακριβώς και τα μωρά. Τα παιδιά επίσης δεν μπορούν να εκφραστούν επαρκώς και να συνεργαστούν με το γιατρό. Έτσι, μεγάλο μέρος του κλινικού ιστορικού δίνεται από τους γονείς, όπως ακριβώς συμβαίνει με τον ιδιοκτήτη ενός ζώου.

Με την ιατρική των ζώων συντροφιάς, οι κτηνίατροι αποσκοπούν (α) στην προστασία της υγείας και της ευζωίας των ζώων συντροφιάς, (β) στην αντιμετώπιση των ζωοανθρωπονόσων και (γ) στη βελτίωση της όλης ποιότητας ζωής στη σύγχρονη κοινωνία.

β) Ως κτηνίατροι σε ιδιωτικές κτηνοτροφικές μονάδες. Στην περίπτωση αυτή, τα γραφεία παραγωγικών ζώων αποτελούν την έδρα ενός κτηνιάτρου. Ωστόσο, οποιαδήποτε χειρουργική ή μαιευτική επέμβαση, εξέταση ή χειρισμός των παραγωγικών ζώων πραγματοποιείται αποκλειστικά σε κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις. Έτσι, οι κτηνίατροι καλούνται να επισκεφτούν τις κτηνοτροφικές μονάδες, όποτε είναι απαραίτητο, ακόμη και σε περιπτώσεις έκτακτης ανάγκης, αλλά και όχι μόνο – για να εκτιμήσουν τη γενικότερη κατάσταση των μονάδων, να δίνουν συμβουλές, που αφορούν στη  διαχείριση των εκμεταλλεύσεων, να εμβολιάσουν τα ζώα, να εφαρμόσουν ειδικές θεραπείες και να δώσουν λύση στα τυχόν προβλήματα, που μπορεί να προκύψουν. Συνεπώς, οι κτηνίατροι των παραγωγικών ζώων περνούν τον περισσότερο χρόνο τους, ταξιδεύοντας, προκειμένου να εξετάσουν τα ζώα στις βασικές εγκαταστάσεις που τα φιλοξενούν (κτηνοτροφικές μονάδες, ζωολογικοί κήποι, αγροκτήματα κ.λπ.).  Στόχος των κτηνιάτρων που ασχολούνται με τα παραγωγικά ζώα και επισκέπτονται κτηνοτροφικές εκμεταλλεύσεις, είναι η προστασία της υγείας και της ευζωίας των παραγωγικών ζώων, η αύξηση των αποδόσεών τους (κρέας, γάλα, αυγά στα κοτόπουλα), η αντιμετώπιση των ζωοανθρωπονόσων και η προστασία του φυσικού περιβάλλοντος.

Τόσο τα κτηνιατρεία και οι κτηνιατρικές κλινικές, όσο και τα κτηνιατρικά γραφεία για τα παραγωγικά ζώα λειτουργούν μετά από χορήγηση άδειας ίδρυσης και λειτουργίας από τη Διεύθυνση Κτηνιατρικής  της εκάστοτε περιοχής.

γ) Στην εμπορία κτηνιατρικών ειδών και φαρμάκων

δ) Στις βιομηχανίες ζωοτροφών

ε) Στις βιομηχανίες τροφίμων. Ένας κτηνίατρος, πέρα από τις γνώσεις του για την υγιεινή και την τεχνολογία των προϊόντων ζωικής προέλευσης, μπορεί να συμμετέχει και να αναλάβει το σχεδιασμό και την εφαρμογή της ανάλυσης επικινδυνότητας των τροφίμων στα κρίσιμα σημεία ελέγχου, στις βιομηχανίες παραγωγής, επεξεργασίας, μεταποίησης και τυποποίησης τροφίμων ζωικής προέλευσης.

στ) Στην ίδρυση και λειτουργία εργαστηρίων ελέγχου τροφίμων ζωικής προελεύσεως.

ζ) Σε πειράματα, που διενεργούνται σε ζώα εργαστηρίου(πειραματόζωα).Πιο συγκεκριμένα, η συμβολή ενός κτηνιάτρου, που ασχολείται με πειραματόζωα είναι πολύ σημαντική, διότι καλείται να μελετήσει και να φροντίσει ζητήματα, που αφορούν στο περιβάλλον διαβίωσής τους, σε πιθανές ασθένειες, εμβολιασμούς, που μπορεί να χρειάζονται, όπως επίσης στη διατροφή, στη συμπεριφορά τους, κλπ.

η)Στη δημιουργία και στην ίδρυση κτηνιατρικών μικροβιολογικών, βιοχημικών, παθολογοανατομικών και ιστολογικών εργαστηρίων

θ)Στον προγραμματισμό, έλεγχο και εκτέλεση της τεχνητής σπερματέγχυσης

ι) Στην εφαρμογή, εκτέλεση και έλεγχο της μετεμφύτευσης γονιμοποιημένων ωαρίων στα θηλαστικά ζώα

κ) Στην ίδρυση και λειτουργία κτηνιατρικών φαρμακείων και φαρμακαποθηκών.

Οι Προκλήσεις Στην Κτηνιατρική

Μία μεγάλη πρόκληση στην κτηνιατρική επιστήμη, είναι η επαρκής παρακολούθηση των πάρα πολλών και διαφορετικών ειδών ζώων. Οι κτηνίατροι κατά τη διάρκεια των σπουδών τους, καλούνται να αποκτήσουν ταυτόχρονα γνώσεις, προκειμένου να είναι σε θέση κατά τη διάρκεια της σταδιοδρομίας τους να  διαχειριστούν τις ξεχωριστές ανάγκες υγείας κατοικιδίων και παραγωγικών ζώων, όπως είναι οι σκύλοι, οι γάτες, τα άλογα, οι αγελάδες, οι κότες, οι χοίροι. Επίσης, μπορούν, έπειτα από περαιτέρω σπουδές και εξειδικεύσεις, να αναλάβουν άγρια ζώα, κατοικίδια πουλιά και θαλάσσια ζώα.

Τα μεγέθη των ζώων που υποβάλλονται σε θεραπεία ποικίλλουν – και μπορεί να είναι από νεογέννητα χάμστερ έως ενήλικες ελέφαντες! Επιπλέον, διακρίνονται ανάλογα με την αξία τους, οι οποίες κυμαίνονται από την απροσδιόριστη αξία της συντροφιάς σε ανθρώπους έως την υψηλή οικονομική αξία ενός αλόγου που τρέχει στον ιππόδρομο.

Άλλη πρόκληση της κτηνιατρικής επιστήμης είναι η πληθώρα κλάδων, με τους οποίους κάποιος μπορεί να ασχοληθεί… πέρα από τα άπειρα είδη ζώων, όπως ήδη προαναφέρθηκε, υπάρχουν κλάδοι, ανεξάρτητοι μεταξύ τους, όπως ο έλεγχος των τροφίμων, η εργαστηριακή διερεύνηση νόσων και εμβολίων, η βιομηχανία ζωοτροφών, η στελέχωση τμημάτων φαρμακευτικών εταιρειών, κλπ.

Το κύρος του κτηνιατρικού επαγγέλματος είναι υψηλότατο σε χώρες του εξωτερικού(Ευρώπη, Η.Π.Α.),ανερχόμενο στην Ελλάδα. Η Κτηνιατρική σχολή θεωρείται η δυσκολότερη σχολή στη χώρα μας, κάτι που δυστυχώς πολλοί δε γνωρίζουν… Επιπλέον, πρόκειται για μία επιστήμη με πάρα πολλούς κλάδους, κάτι που την καθιστά άκρως ενδιαφέρουσα.

Σωματεία Των Κτηνιάτρων

Για την άσκηση του επαγγέλματος του κτηνιάτρου στην Ελλάδα, είναι απαραίτητη η έκδοση άδειας ασκήσεως επαγγέλματος από το ΓΕΩΤΕΕ.

Ο Πανελλήνιος Κτηνιατρικός Σύλλογος είναι το συνδικαλιστικό όργανο των ιδιωτών κτηνιάτρων, ενώ η Πανελλήνια Ένωση Κτηνιάτρων Δημοσίων Υπαλλήλων είναι το συνδικαλιστικό όργανο των κτηνιάτρων που απασχολούνται στον ευρύτερο δημόσιο τομέα. Επιπλέον, υπάρχουν και άλλα επαγγελματικά σωματεία κτηνιάτρων με τοπικό χαρακτήρα. Η Ελληνική Κτηνιατρική Εταιρεία είναι ένα από τα παλαιότερα επιστημονικά κτηνιατρικά σωματεία στην Ελλάδα (Έτος ίδρυσης:1924).Επιπλέον, υπάρχουν και άλλα επιστημονικά κτηνιατρικά σωματεία, τα οποία καλύπτουν επιμέρους γνωστικά πεδία της κτηνιατρικής επιστήμης (π.χ. Ελληνική Κτηνιατρική Δερματολογική Εταιρεία, Ελληνική Εταιρεία Κτηνιάτρων Ζώων Συντροφιάς κ.ά.).

Επίλογος

Oι ανάγκες της σύγχρονης κοινωνίας όσον αφορά στην υγεία και στην προστασία των ζώων συνεχώς αλλάζουν. Ο κτηνίατρος συνεχίζει να διαδραματίζει σημαντικό ρολό στην προάσπιση της υγείας τους (ζώα συντροφιάς, παραγωγικά ζώα, ζώα ζωολογικού κήπου & αγρία και εξωτικά ζώα). Πρόκειται για έναν ρόλο, που συνεχώς θα αναβαθμίζεται στους τομείς των τροφίμων ζωικής προέλευσης, στη διαχείριση για την προσπάθεια κάλυψης των διατροφικών αναγκών του παγκόσμιου πληθυσμού.